Trên đường Bến Tượng, phường Phan Đình Phùng chiều 10/10, chị Hà cùng hơn 30 người hối hả dọn dẹp. Trong không gian ngổn ngang như bãi chiến trường, người hì hục đẩy bùn, người cầm vòi xịt gột rửa từng món hàng, nhóm khác khệ nệ khuân những chồng xô chậu ra vỉa hè.
"Tôi phải làm liên tục để khỏi phải ngẩng đầu lên nhìn số hàng hóa 'tẩm bùn' không biết cọ rửa đến bao giờ mới xong", chị Hà, 43 tuổi, nói.
Năm ngày trước, khi mưa lớn và nước thượng nguồn đổ về, gia đình chị kê hàng hóa lên cao 80 cm, mức an toàn dựa trên kinh nghiệm từ trận lụt kỷ lục năm 2024 vốn chỉ ngập 50 cm. Nhưng không ai lường được sức nước năm nay. "Nước lên nhanh khủng khiếp, chỉ trong một đêm đã dâng cao ba mét", chị kể.
Suốt hai ngày sau, vợ chồng chị bất lực nhìn dòng nước nhấn chìm tất cả. Khi nước rút, họ lặng người. Toàn bộ kho hàng và khu bán lẻ đồ gia dụng chìm trong bùn. Hơn nửa hàng hóa mất vì bị nước lũ cuốn ra sông.
"Cú này quá sức chịu đựng", chị nói. Trận lụt năm ngoái khiến gia đình mất hơn một tỷ đồng. Năm nay, thiệt hại ước tính gấp ba, thậm chí năm lần. Hiện nhà chị phải thuê 10 nhân công, phối hợp cùng 20 người thân để xịt rửa, phân loại. Những món đồ nhựa, inox còn dùng được sẽ bán hạ giá để vớt vát chút vốn.
Chị Hà trước cửa hàng 1.600 m2 của mình ở phường Phan Đình Phùng, TP Thái Nguyên, chiều 10/10. Ảnh: Phan Dương
Cách đó vài nhà, cửa hàng gia dụng hơn 1.000 m2 của ông Nguyễn Văn Phong, 59 tuổi, cũng tất bật. Gần 50 người và 8 máy bơm hoạt động không ngừng. Ông Phong chỉ tay lên mái ngói ngôi nhà cổ, nói nước lũ năm nay chạm đến đó, cao 3,2 mét. Khu vườn lan, cây cảnh nên thơ giờ chỉ còn một màu xám xịt.
Gia đình ông có 38 năm buôn bán đồ gia dụng. Khi lũ về, họ chỉ kịp cứu được khoảng 40% hàng hóa. Nỗi ngán ngẩm thêm chất chồng khi ký ức về trận lụt năm ngoái vẫn còn nguyên vẹn. Họ từng mất gần một năm để rửa và phơi từng món hàng, với chi phí nhân công 350.000-400.000 đồng mỗi ngày. Công việc ấy tỉ mỉ đến mức sau đợt dọn dẹp lớn, gia đình vẫn phải duy trì vài người làm, rửa tới đâu bán tới đó.
"'Mới rửa xong số hàng cũ, giờ lại 'tặng' cho một năm dọn rửa nữa', ông chán ngán.
Ông Chuyên đứng trong kho hàng chứa hơn 20 tấn lương thực, nay chỉ còn vài bao gạo, máy móc phải tháo tung để vệ sinh, tại phường Phan Đình Phùng, TP Thái Nguyên chiều 10/10. Ảnh: Phan Dương
Với nhiều tiểu thương, nỗi đau đầu không chỉ là hàng hóa mất trắng, còn trở thành rác thải tốn công xử lý. Tại cửa hàng lương thực của ông Bùi Hồng Chuyên, hơn 60 tuổi ở đầu đường Phan Đình Phùng, hơn 20 tấn gạo bốc mùi sau ba ngày ngâm nước. Ngày nước rút, ông đã muốn "quỳ xuống đầu hàng" khi nhìn kho hàng.
May mắn, 30 bộ đội với ba xe tải đã đến giúp. Khoảnh khắc nhìn kho hàng trống hoác, chỉ còn lại bùn, ông bảo như trút được tảng đá đè nặng. Ngày hôm sau, gần 20 người thân và bạn bè của con trai ông lại xúm vào giúp, tháo tung máy xay xát để cọ rửa. Nhưng đó mới chỉ là phần nổi. Trong nhà kho phía sau, hàng tấn trấu lẫn trong bùn, bốc mùi nồng chua, chưa ai dám động tới.
Trên đường Bến Oánh, phường Túc Duyên, chị Bùi Thị Nhuệ, 45 tuổi, bốc từng tập vàng mã đã nát rữa. "Mất hết rồi! Hàng tỷ đồng tiền hàng giờ hoang tàn cả", chị rớm nước mắt.
Kho hàng 500 m2 của chị bị nhấn chìm hoàn toàn. Khoản nợ từ trận lụt năm 2024 vẫn chưa trả hết, giờ đây gánh nặng lại chồng lên thêm 3-4 tỷ đồng. Để tiết kiệm chi phí, gia đình chị quyết định tự dọn dẹp, bán hạ giá những gì còn có thể để gỡ gạc vốn rồi tính kế lâu dài.
Câu chuyện của các tiểu thương này chỉ là vài lát cắt chưa đầy đủ về những thiệt hại và nhọc nhằn sau lũ của hàng trăm nghìn gia đình hậu lũ. Theo báo cáo sơ bộ của Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Thái Nguyên tính đến sáng 10/10, tổng thiệt hại do bão Matmo và mưa lũ sau bão gây ra hơn 2.000 tỷ đồng.
Thảm họa đã làm đảo lộn cuộc sống của hàng trăm nghìn người khi gần 200.000 ngôi nhà bị ngập sâu, cô lập hoặc nằm trong vùng nguy hiểm do sạt lở đất. Gần 8.900 hecta nông nghiệp, thủy sản bị mất trắng, và hàng trăm nghìn gia súc, gia cầm không thể qua khỏi.
Chị Bùi Thị Nhuệ, 45 tuổi, đường Bến Oánh, phường Túc Duyên dọn kho hàng chiều tối 10/10. Ảnh: Thúy Quỳnh
Hơn 20 năm gây dựng cơ nghiệp từ ngày rời quân ngũ, đây là lần đầu tiên ông Chuyên thấy kho hàng của mình trống rỗng đến vậy. Trên tấm ván vừa được gột sạch, ông xếp ngay ngắn vài bao gạo ngon nhất còn sót lại.
"Phải để đây, để lỡ khách quen hỏi còn có cái mà bán chứ", ông nói.
Còn chị Hà, kế hoạch trước mắt là bán hết hàng cũ, sau đó mới tính chuyện vay mượn để nhập lô mới. "Nhưng lần này, chắc chắn tôi sẽ làm nhỏ thôi", chị Hà nói.
Mấy hôm nay mẹ chị xót của, thương các con cứ khóc mãi. Nhưng vợ chồng chị Hà, thậm chí không còn thời gian để suy nghĩ vì mọi thứ ngổn ngang trước mắt. "Tôi chỉ biết, ngã thì trước tiên phải đứng dậy cái đã", chị nói.
Quỳnh Dương
Quỹ Hy vọng - báo VnExpress mở chiến dịch "Cùng đồng bào vượt lũ" nhằm hỗ trợ người dân vượt lên nghịch cảnh thiên tai, tái thiết các trường học bị thiệt hại. Mọi đóng góp của bạn xin ủng hộ tại đây.
var itvChangePosBox=setInterval(function(){var el_tlq=document.querySelector(".fck_detail .box-tinlienquanv2");if(el_tlq){var el_next=el_tlq.nextElementSibling;if(el_next&&el_next.classList&&el_next.classList.contains("has_hope_dongbao")){el_tlq.insertAdjacentHTML("beforebegin",el_next.outerHTML);el_next.remove();}clearInterval(itvChangePosBox);}},50);setTimeout(function(){clearInterval(itvChangePosBox);},5000);